โดย สุชาติ สวัสดิ์ศรี “ผู้ใดเกิดมาเป็นสุภาพบุรุษ ผู้นั้นเกิดมาสำหรับคนอื่น” “ศรีบูรพา” : “เล่นกับไฟ” (พิมพ์ครั้งแรกในเสนาศึกษาและแผ่วิทยาศาสตร์ : เดือนสิงหาคม พ.ศ. ๒๔๗๑) “ความซื่อตรง คือความจริง ความจริง คือความซื่อตรง” กุหลาบ สายประดิษฐ์ : “มนุษยภาพ” (พิมพ์ครั้งแรกในศรีกรุง : ๑๐ มกราคม พ.ศ. ๒๔๗๔) ข้อมูลเกี่ยวกับประวัติชีวิตและผลงานของ กุหลาบ สายประดิษฐ์ ที่ค่อนข้างเป็นทางการครั้งแรก เป็นการเล่าและบันทึกมาจากผู้ใกล้ชิดโดยตรง คือจาก ชนิด สายประดิษฐ์…

โดย สุภา ศิริมานนท …ว่ากันตามที่จริง การที่เอาผมมาพูดถึงคุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ ในวันนี้ดูไม่ค่อยจะจำเป็นเลย ผมเองก็เสมอเพียงศิษย์เล็กๆ คนหนึ่งของคุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ และก็ได้มีโอกาสเป็นศิษย์ในช่วงระยะเวลาหนึ่งซึ่งไม่นานนักเท่านั้นเอง เห็นจะเป็นเพราะเหตุที่เป็นศิษย์และเป็นศิษย์ที่มีความเคารพเชิดชู ซึ่งได้พยายามศึกษาติดตามไต่เต้ามาในแนวทางที่คุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ ได้ดำเนินและได้พากเพียรต่อสู้ตราบจนกระทั่ง คุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ ได้สิ้นชีวิตไปในต่างประเทศนั่นเองดอกกระมัง พรรคพวกเพื่อนฝูงจึงได้ให้โอกาสแก่ผมมาพูดร่วมด้วยในพิธีซึ่งจัดขึ้นเพื่อเป็นการแสดงความระลึกถึงการเสียชีวิตของ กุหลาบ สายประดิษฐ์ เป็นรอบที่ ๒ ดังนั้นก่อนอื่นทีเดียว ผมขอย้ำความแน่ใจของท่านทั้งหลายในที่นี้ว่าผมเป็นเสมอเพียงศิษย์ของคุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ และก็เป็นศิษย์ในทางงานหนังสือพิมพ์เท่านั้น คุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ เป็นบุคคลที่มีวุฒิชั้นยอดๆ อยู่ในตัวหลายอย่างหลายด้าน เป็นนักหนังสือพิมพ์ เป็นนักประพันธ์ และเป็นนักปฏิวัติ ความเป็นนักหนังสือพิมพ์นั้น…

โดย สุพจน์ ด่านตระกูล นาม กุหลาบ สายประดิษฐ์ หรือ “ศรีบูรพา” เห็นจะไม่จำเป็นต้องแนะนำกัน ณ ที่นี้ เพราะคิดว่าคงมีหลายท่านที่จะเขียนแนะนำนามนี้อยู่แล้ว และถึงมาตรว่าจะไม่มีท่านผู้หนึ่งผู้ใดเขียนแนะนำ แต่ก็เชื่อว่านาม กุหลาบ สายประดิษฐ์ หรือ “ศรีบูรพา” ก็เป็นที่รู้จักของบรรดานักอ่านนักศึกษาการเมือง และท่านผู้แสวงหาสัจจะทั้งหลายเป็นอย่างดี  ในฐานะที่ กุหลาบ สายประดิษฐ์ หรือ “ศรีบูรพา” เป็นนักคิดนักเขียนและนักพูดที่ยืนหยัดอยู่ข้างฝ่ายประชาชนตลอดมา จุดยืนของเขาไม่เคยเปลี่ยนแปลงนับตั้งแต่ก้าวแรกที่เขาก้าวเข้ามาสู่บรรณโลก งานเขียนของเขาไม่ว่าจะเป็นงานด้านการเมืองโดยตรงหรือด้านนวนิยาย ล้วนเป็นงานที่รับใช้ผลประโยชน์ของชนชั้นสามัญชนโดยแท้  ถึงแม้ว่าในเบื้องต้นงานเขียนของเขาจะเป็นไปในลักษณะ “นามธรรม” หรือจิตนิยม นั่นก็เป็นเพราะว่าเขายังไม่รู้ซึ้งถึงสัจธรรมที่แท้จริง แต่โดยที่เขามีจิตใจรักความยุติธรรม จิตใจของเขาจึงรับใช้มวลชน…

กรุณา กุศลาสั คุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ หรือ “ศรีบูรพา”หรือ “อิสสรชน” ได้จากพวกเราไปแล้วตั้งแต่วันที่ ๑๖ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๑๗ เป็นการจากไปอย่างไม่มีวันกลับ พวกเราได้ทราบข่าวการมรณกรรมของคุณกุหลาบจากหน้ากระดาษหนังสือพิมพ์ ภายหลังจากที่คุณกุหลาบได้จากพวกเราไปแล้วประมาณหนึ่งสัปดาห์ ถ้าหากคุณชนิด สายประดิษฐ์ ภรรยาคู่ชีวิตของคุณกุหลาบ ไม่ส่งโทรเลขมายังคุณเสริมศรี เอกชัย นายกสมาคมหนังสือพิมพ์ พวกเราในประเทศไทยก็คงยังจะไม่ทราบเรื่องมรณกรรมของคุณกุหลาบกันไปอีกนาน อันที่จริงตั้งแต่สภาพเมืองไทยได้เปลี่ยนแปลงไปตั้งแต่วันที่ ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ พวกเราก็หวังกันอยู่เสมอว่า คุณกุหลาบและคนไทยอีกหลายๆ คนที่ลี้ภัยการเมืองอยู่ในสาธารณรัฐประชาชนจีน คงจะได้เดินทางกลับมาสู่ธรณีไทยอันเป็นบ้านเกิดเมืองนอนในไม่ช้า พวกเราเคยปรารภถึงความเป็นห่วงคุณกุหลาบอยู่เสมอๆ เป็นพิเศษ เพราะทราบดีว่า คุณกุหลาบอยู่ในวัยสูงอายุและสุขภาพทั่วไปไม่สู้จะดีนัก…

พระไพศาล วิสาโ เมื่อยังเด็ก ข้าพเจ้าชอบไปร้านหนังสือย่านวังบูรพาและเวิ้งนครเขษม โดยเฉพาะในช่วงเทศกาลลดราคา ดังนั้นจึงคุ้นเคยกับชื่อ “ศรีบูรพา” ซึ่งในเวลานั้นมีผลงานด้านนวนิยายตีพิมพ์ป็นหนังสือปกแข็งอยู่หลายเล่มด้วยกัน  จัดได้ว่าเป็นนักเขียนยอดนิยมที่หนอนหนังสือย่อมรู้จัก  แต่ข้าพเจ้าหาได้เคยอ่านงานของศรีบูรพาไม่ เพราะเข้าใจว่าเป็นนวนิยายแบบรักๆ ใคร่ๆ ซึ่งน่าจะเหมาะกับผู้หญิงมากกว่า  เวลานั้นข้าพเจ้าไม่รู้เรื่องอะไรเกี่ยวกับ กุหลาบ สายประดิษฐ์ ทั้งสิ้นจนกระทั่งได้มาอ่านวารสารวรรณกรรมเพื่อชีวิต และสังคมศาสตร์ปริทัศน์ โดยเฉพาะฉบับหลังนั้นก่อนเหตุการณ์ ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ เพียง ๓ เดือน ได้ตีพิมพ์บทความเกี่ยวกับ กุหลาบ สายประดิษฐ์ จากความทรงจำของ ยศ วัชรเสถียร รวมทั้งมุมมองของ วิทยากร เชียงกูล…

สมปอง ดวงไสว ๑ ปราชญ์และนักคิดที่มีชีวิตเกิดมาร่วมสมัยในเวลาใกล้เคียงกัน ได้ร่วมสร้างผลงานอันทรงคุณค่าฝากไว้ให้แก่แผ่นดินแก่โลกเหมือนๆ กัน  ต่างกันแต่เพียงเส้นทางที่สร้างสรรค์  แต่ท้ายที่สุดแล้วย่อมเป็นสายธารเพื่อความสุขสงบ สันติ มนุษยธรรมของมวลมนุษยชาติเหมือนกัน เป็นที่ทราบกันดีในหัวใจของพุทธศาสนิกชนไทย ท่านพุทธทาสเป็นปราชญ์แห่งพุทธศาสนา ส่วน กุหลาบ สายประดิษฐ์หรือศรีบูรพาคือปราชญ์แห่งการประพันธ์  ทั้งสองท่านได้มีโอกาสสื่อสารสัมพันธ์ในทางธรรมะต่อกันจนกระทั่งในที่สุดได้พบปะกัน  เรื่องราวของการที่ปราชญ์ต่อปราชญ์พบกัน ล้วนสร้างสรรค์และเป็นประวัติศาสตร์จารึกอันทรงคุณค่า ควรแก่การศึกษา คุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ และท่านพุทธทาสภิกขุ มีโอกาสเขียนจดหมายติดต่อถึงกันเพื่อแลกเปลี่ยนทัศนะหรือเสวนาธรรมต่อกัน ได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่งกันและกัน จดหมายของทั้งสองท่านนั้นเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์และบทบาทชีวิตวัตรปฏิบัติธรรมของคุณกุหลาบ สายประดิษฐ์ หลังจากพบท่านพุทธทาสแล้ว นับว่ามีคุณค่าควรค่าแก่การศึกษายิ่ง ในดวงจิตของท่านที่ต่างศึกษางานของกันและกัน คงมีความรู้สึกความคิดที่นอกจากจะคิดถึงกัน อยากติดต่อสื่อสารปฏิสัมพันธ์ถึงกัน และคงปรารถนาที่จะได้พบกันในที่สุด จากหลักฐานทางจดหมายที่ติดต่อถึงกันพบว่า จดหมายฉบับแรกเริ่มต้นที่ท่านพุทธทาส จากสวนโมกขพลาราม…